Hóa chất hữu cơ tổng hợp trong nước – Nguy cơ âm thầm và giải pháp kiểm soát

Nước sinh hoạt, dù đã qua xử lý hoặc lấy từ giếng khoan, vẫn tiềm ẩn nguy cơ chứa các hợp chất hữu cơ tổng hợp – một nhóm ô nhiễm đa dạng, khó nhận biết nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe nếu tiếp xúc lâu dài. Trong bối cảnh đô thị hóa và nông nghiệp hóa chất ngày càng lan rộng, việc hiểu và xử lý nhóm chất này đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Nguồn gốc hóa chất hữu cơ trong nước

Các hợp chất hữu cơ tổng hợp là sản phẩm của các hoạt động công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt. Chúng thường tồn tại dưới dạng hòa tan hoặc lơ lửng trong nước, không màu, không mùi, nhưng rất khó bị phân hủy. Tại Việt Nam, các nguồn phát sinh chính bao gồm:

• Thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ: Sử dụng phổ biến trong trồng trọt tại các vùng như Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên. Lượng dư thừa từ các hóa chất này ngấm xuống nước ngầm hoặc theo nước mưa chảy tràn vào kênh rạch.
• Sản phẩm phụ của quá trình khử trùng nước máy: Các hợp chất như trihalomethanes (THMs) hình thành khi clo phản ứng với chất hữu cơ tự nhiên trong nước.
• Hóa chất công nghiệp: Như dioxin, PCB (polychlorinated biphenyls) phát sinh từ quá trình sản xuất hoặc rò rỉ trong các khu công nghiệp (Bình Dương, Đồng Nai).
• Dược phẩm: Các chất thải y tế và thuốc tẩy rửa từ bệnh viện, hộ gia đình cũng góp phần đưa hóa chất hữu cơ vào hệ thống nước thải.
• Nước rỉ rác: Tại các bãi rác tự phát hoặc không kiểm soát, đặc biệt ở Hà Nội và TP.HCM, nước rỉ rác chứa hàng loạt chất hữu cơ độc hại có thể thấm vào nguồn nước ngầm xung quanh.

Ảnh hưởng sức khỏe từ hóa chất hữu cơ

Một số hợp chất hữu cơ tổng hợp đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều tổ chức quốc tế xếp vào nhóm chất có khả năng gây hại cao, bao gồm:

• Nguy cơ ung thư: Dioxin và benzene (phát hiện tại Biên Hòa, Đà Nẵng) là những chất đã được xác định có liên quan đến ung thư máu, ung thư gan và các dạng u ác tính khác.
• Rối loạn nội tiết: Hóa chất như phthalates, thường có trong đồ nhựa, ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết, gây rối loạn sinh sản và phát triển ở trẻ nhỏ.
• Ảnh hưởng lâu dài: Trẻ em và phụ nữ mang thai sống gần các làng nghề tái chế như Văn Lâm (Hưng Yên), Phong Khê (Bắc Ninh) có nguy cơ tiếp xúc lâu dài, làm tăng khả năng tích lũy độc chất trong cơ thể.

Theo QCVN 01:2018/BYT, giới hạn tối đa cho một số chất hữu cơ trong nước sinh hoạt như sau:

• Benzene: 0.01 mg/L
• Xylene: 0.5 mg/L

Giải pháp loại bỏ hóa chất hữu cơ trong nước

Hệ thống lọc tổng đầu nguồn có than hoạt tính

Công nghệ sử dụng than hoạt tính dạng hạt (GAC) hiện là giải pháp hiệu quả để loại bỏ 90–95% các hợp chất hữu cơ. Than hoạt tính có khả năng hấp phụ cao với:

• Thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ
• Chất phụ gia công nghiệp
• Chất tẩy rửa và dược phẩm

Hệ thống lọc tổng đầu nguồn đang được ứng dụng nhiều tại các khu dân cư, nhà phố trong các thành phố lớn. Và đây cũng là biện pháp loại bỏ chất hữu cơ trong nước hiệu quả nhất hiện nay.

Kết hợp vật liệu lọc chuyên dụng

Để tăng hiệu quả xử lý, có thể chọn các hệ thống lọc tổng có các vật liệu lọc như:

• Than sinh học từ vỏ trấu, vỏ cà phê: Phát triển bởi ĐH Bách Khoa TP.HCM, giúp hấp phụ tốt hơn các hợp chất hữu cơ phân tử nhỏ.
• Vật liệu nano TiO₂: Có khả năng phân hủy hóa chất hữu cơ dưới ánh sáng thông qua phản ứng xúc tác quang, đặc biệt hiệu quả với các hợp chất bền vững như dioxin hoặc thuốc bảo vệ thực vật. Công nghệ này đã được áp dụng thí điểm tại làng nghề giấy Phong Khê (Bắc Ninh) và cho kết quả xử lý khả quan.

Quy trình xử lý đa tầng

Đối với hộ gia đình, mô hình xử lý nước thường được thiết kế theo dạng lọc đa tầng, bao gồm:

• Lọc thô sơ cấp: Loại bỏ cặn lớn, đất đá, rỉ sắt.
• Lọc than hoạt tính: Hấp phụ các chất hữu cơ, mùi vị, màu sắc.
• Khử trùng bằng tia UV hoặc đèn ozone: Tiêu diệt vi khuẩn, virus, đồng thời phân hủy thêm các hợp chất còn sót lại.

Mô hình này có thể tùy chỉnh linh hoạt theo chất lượng nước đầu vào từng khu vực và điều kiện sử dụng thực tế.

Khuyến nghị cho Việt Nam

Đối với hộ gia đình

• Kiểm tra định kỳ nguồn nước nếu đang sử dụng nước giếng khoan, đặc biệt tại các vùng gần khu công nghiệp, làng nghề hoặc vùng trồng rau màu.
• Ưu tiên sử dụng hệ thống lọc đầu nguồn tích hợp than hoạt tính và khử trùng, để đảm bảo an toàn cho cả sinh hoạt lẫn ăn uống.

Đối với doanh nghiệp

• Lắp đặt hệ thống xử lý nước thải đầu nguồn, đặc biệt với doanh nghiệp có sử dụng hóa chất trong sản xuất.
• Kết hợp bể lắng hóa lý và lọc than hoạt tính, để đảm bảo nước thải đạt chuẩn trước khi xả ra môi trường.

Liên hệ Thế Giới Lọc Tổng – Tư vấn giải pháp theo từng vùng

Thế Giới Lọc Tổng cung cấp giải pháp lọc nước hữu cơ tối ưu dựa trên đặc điểm từng địa phương nhờ sự am hiểu về nguồn nước và kinh nghiệm hơn 16+ năm trong ngành lọc nước. Tại Thế Giới Lọc Tổng, quý khách sẽ được xét nghiệm nước sinh hoạt miễn phí để xác định vấn đề của nguồn nước và có giải pháp lọc tổng đầu nguồn phù hợp với từng khu vực.

Kết luận

Ô nhiễm hóa chất hữu cơ trong nước không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Với đặc tính khó phân hủy, dễ tích lũy và đa dạng nguồn phát thải, nhóm chất này đòi hỏi giải pháp xử lý chuyên sâu và chủ động. Thế Giới Lọc Tổng sẵn sàng đồng hành cùng người dân và doanh nghiệp trên cả nước trong việc xây dựng mô hình nước sạch an toàn, bền vững và phù hợp đặc thù địa phương, góp phần cải thiện chất lượng sống và bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai.

Bên cạnh đó có thể tham khảo các loại hệ thống lọc tổng đầu nguồn phù hợp với từng loại nhà: 

• Top 3 hệ thống lọc tổng bảo vệ thiết bị & đường ống cho nhà phố, shophouse
• Top 4 hệ thống lọc tổng đầu nguồn ẩn gọn, cao cấp cho biệt thự hiện đại
• Top 3 hệ thống lọc tổng đầu nguồn nhỏ gọn cho chung cư
• Top 5 hệ thống lọc tổng đầu nguồn dành cho nhà hàng, khách sạn, resort, doanh nghiệp… năm 2025
• Top 3 lọc tổng đầu nguồn dành cho dinh thự, lâu đài, biệt phủ năm 2025

Thế Giới Lọc Tổng

Xem các bài viết khác của tác giả